وقتی«چوچانگِ شون»هم نمی‌تواند مردم را قانع کند

مجله مهر : بالاخره ثبت نام یارانه ها تمام شد و خیلی ها منتظرند تا نتیجه تلاش های دولت برای قانع کردن مردم به انصراف را ببینند. آمارهای غیر رسمی که تا این لحظه اعلام شده نشان می دهد تنها حدود ده درصد از مردم به صورت داوطلبانه از دریافت یارانه انصراف داده اند. آنهایی هم که ثبت نام کرده اند، خیالشان راحت شده است. چون مشاور ارشد رییس جمهور خبر داده «همه افرادی که سرپرستان آنها در سایت ثبت‌نام کرده‌اند از این پس یارانه دریافت خواهند کرد.» جمله ای که این سوال را به ذهن می آورد که اگر قرار بود همه یارانه بگیرند، این همه تبلیغات و ثبت نام مجدد برای چه بود؟

آن‌چه که مردم در ماه های گذشته شاهد بودند، شنیدن و دیدن پیام های تبلیغاتی مداومی بود که هر چند دقیقه یک بار از رسانه ها پخش می شد و از آنها می خواست تا برای کمک به اقتصاد ملی و نیازمندان از دریافت یارانه انصراف بدهند. از بازیگر چینی سریال پایتخت که در قسمت های پایانی سریال به مردم ایران گفت: «من از رئیس جمهورتان شنیده ام که مردم ثروتمند اگر یارانه نگیرند دارو و درمان ارزان تر می شود» تا کارگر و معلم و کارمند و ... ، همه یکصدا در تبلیغات صدا وسیما می­‌گفتند که از دریافت یارانه انصراف می دهیم و در این حرکت بزرگ ملی شرکت می کنیم.

تیزرها و زیرنویس ها پرشمار و پرخرجی که حالا و با اعلام غیررسمی آمار ثبت نام کنندگان، مشخص شده است که جز هزینه چند میلیاردی برای دولت هیچ فایده ای در قانع کردن مردم برای انصراف نداشت. حالا که ثبت نام تمام شده و اخبار غیر رسمی از انصراف تنها ده درصد مردم از خبر می­دهند، معلوم شده که مردم توجه چندانی به این توصیه ها نکردند. با وجود تبلیغات چند ماهه دولت و صدا وسیما و راه افتادن کمپین های انصراف از دریافت یارانه، اما مردم انصراف ندادند و همچنان بر گرفتن «حق مسلم» 45 هزار تومانی خود از دولت تاکید کردند.

اکنون که زمان ثبت نام متقاضیان به پایان رسیده، تنها گزینه موجود درسایت رفاهی «انصراف از دریافت یارانه»است. گزینه ای که  بر اساس شنیده ها قرار است تا پایان سال 93 فعال باشد تا نشان دهد دولت همچنان به انصراف مردم از دریافت یارانه امیدوار است.

تکرار تجربه خوشه بندی 

آمارهای نیمه رسمی تا این لحظه نشان می دهد که 70 میلیون نفر برای ثبت نام اقدام کرده اند و فقط حدود 10 درصد از مردم از دریافت یارانه انصراف داده اند. این یعنی در بهترین حالت چیزی حدود هشت میلیون نفر از مردم تصمیم گرفته اند که یارانه نگیرند. اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور هم با صراحت اعلام کرده است که منتظر نیستیم 30 تا 40 درصد مردم انصراف داده باشند که تاییدی است بر صحت آمار­های غیر رسمی. همچنین اعلام خبر شناسایی 10 میلیون نفر پردرآمد در کشور و حذف آنها از سایت یارانه و مقایسه آن با میزان انصرافی­ها نشان می دهد که اگر مرحله دوم ثبت نام انجام نمی شد هم اتفاق خاصی نمی افتاد. دولت از همان ابتدا می­توانست با مراجعه به بانک­های اطلاعاتی خود، این 10 میلیون انصرافی اجباری را شناسایی کند و نیازی به ثبت نام مجدد و صرف این همه هزینه نبود.

اما مصاحبه روز گذشته یکی ازنمایندگان مجلس پرده از ابعاد جدیدی از میزان اعتماد مردم به دولت در اعلام حقوق و دارایی هایشان برداشت. عزت‌الله یوسفیان ملا در مصاحبه ای اظهار داشت یکی از نکات جالبی که در ثبت‌نام یارانه ها مشاهده شده این است که در حدود 40 درصد از ثبت‌نام کنندگان، درآمد خود را زیر 600 هزار تومان اعلام کرده‌اند. از نظر این نماینده مجلس، مردم این رقم را اعلام کرده اند که حتما یارانه بگیرند. این نماینده مجلس شورای اسلامی معتقد است اگر دولت شفاف ترعمل می‌کرد، مردم وضعیت اطلاعات خانوار خود را واقعی‌تر ثبت می‌کردند .

در فرم ثبت نام، چهار گزینه مربوط به درآمد وجود داشت. اگر تجربه دهک بندی دور اول ثبت نام یارانه ها را به یاد بیاورید، می بینید که این انتخاب نشان‌دهنده این است که مردم از همان ابتدا خوشه 1 را انتخاب کردند تا بعدا شاهد دریافت پیامک "شما متعلق به خوشه 3 هستید و یارانه به شما تعلق نمی گیرد"، نباشند. اکنون دولت با آماری روبرو شده که به وضوح با حقیقت میزان حقوق خانواده ها فاصله دارد و تنها راه دولت "راستی آزمایی" است.

 البته محمد باقر نوبخت، سخنگوی دولت، چند روز قبل در مصاحبه ای به این نکته اشاره کرد بود که دولت بعد از اتمام ثبت نام از متقاضیان دریافت یارانه نقدی، سقف درآمدی را برای تخصیص یارانه به خانوارها تعیین خواهد کرد. ضمن اینکه وزیر کار هم وعده داده بود «وقتی آمار افرادی که کمتر از 600 هزار تومان حقوق می گیرند، مشخص شود برنامه مهمی برای این افراد خواهیم داشت.»

 این اظهارات نگرانی هایی را در بین مردمی که میزان حقوق خود را بالاتر از 600 هزار تومان اعلام کرده بودند ایجاد کرده بود که ممکن است یارانه به آنها نرسد؛ اما اکیر ترکان، مشاور ارشد رییس جمهور خیال همه را راحت کرد و گفت به همه یارانه می دهیم. جمله ای که نشان می دهد دولت باز هم نتوانست اطلاعات کافی برای شناسایی نیازمندان واقعی را به دست آورد و با دادن یارانه به همه، نمی خواهد در چاله ای بیفتد که احمدی نژاد با خوشه بندی در آن افتاد.

آنها که برای دریافت یارانه ثبت نام کردند و چندان هم نیازمند نبودند دلایل مختلفی برای انصراف ندادن دارند. عده ای می گفتند اگر یارانه را نگیریم پول می رود توی جیب یک اختلاس کننده 3 هزار میلیاردی دیگر. بعضی ها هم می گفتند ما مطمئن نیستیم که اثرات انصراف را در زندگی خود ببینیم. گروهی دیگر هم خواهان بازگشت قیمت ها به پیش از اجرای هدفمندی بودند.

«نه به انصراف» به جای «نه به یارانه»

سیاست­های اقتصادی دولت قبل و حرف هایش در مورد اینکه یارانه حق همه مردم ایران است حالا شرایط را برای دولت روحانی سخت تر کرده است. احمدی نژاد حتی تا آنجا پیش رفت که در مقابل دورببین تلویزیون به مردم ایران بگوید "پول یارانه پول امام زمان است و برکت دارد." اما از آن زمان که یارانه پول حلال بود تا امروز که پرداختش برای دولت تبدیل به مصیبتی شده شرایط خیل فرق کرده است. دولت در سال 92 حدود 42 هزار میلیارد تومان یارانه به خانواده‌ها داد اما فقط 28 هزار میلیارد تومان درآمد از طریق اجرای قانون یارانه‌ها به دست آمده بود. این وضعیت نمی‌توانست و نمی‌تواند ادامه یابد؛ اما چاره ای هم جز ادامه دادن برای دولت نمانده است.

بی اعتمادی مردم به سیاست های اقتصادی دولت و نگرانی از افزایش دوباره قیمت ها به دلیل بالا رفتن قیمت بنزین وا جرای مرحله دوم هدفمندی هم دست و دل مردم را از انصراف لرزانده است. آمار کم انصراف به معنی کسر بودجه دولت در سال جاری است. با توجه به  برداشت دولت دهم از خزانه عمومی و استقراض از بانک مرکزی می توان عنوان کرد که اگر قانون هدفمندی یارانه‌ها اجرا نمی‌شد اکنون 34 هزار میلیارد در خزانه عمومی بود و 5 هزار میلیارد و هفتصد میلیون تومان نیز از بانک مرکزی استقراض نمی‌شد.

سعید لیلاز، اقتصاد دان اصلاح طلب اما در این باره نگاه دیگری دارد. وی معتقد است همین تعداد انصرافی هم تا حد زیادی مشکل کسر بودجه دولت را حل می کند. از نظر او انصراف 10 میلون ایرانی باعث صرفه جویی 2 میلیارد دلاری دولت در سال مالی جاری خواهد شد. اگرچه این رقم نیمی از رقم مورد نیاز دولت است اما شروع خوبی برای به صفر رساندن کسری بودجه دولت است. گرچه با وجود این خوش بینی، عده ای هم از بعد دیگر به این موضوع نگاه می کنند. آنها معتقدند با وجود محبوبیت دولت روحانی، اما مردم سر پول با کسی تعارف ندارند و به این راحتی ها از چیزی که فکر می کنند حق شان است نمی گذرند. 

گزارش از: مهدخت قویدل